آغاز فتنه ها، پیروى از هواهاى نفسانى و بدعتهایى است كه در دین داخل مىشود که كتاب خدا با آن خواهشهاى نفسانى و بدعتهاى دینى مخالف است. عدهاى از مردم، دیگران را به این دو امر و برخلاف دین خدا یارى مىكنند. راستى اگر باطل با حق مخلوط نمىشد، راه حق براى حق خواهان پنهان نمىماند و اگر حق از وانمود شدن به باطل رهایى می یافت، زبان دشمنان از بدگویى باز مىماند. ولى چون قسمتى از حق و قسمتى از باطل گرفته مىشود و درهم آمیخته مىگردد. اینجاست كه شیطان بر دوستان خود مسلط مىگردد و آنهایى كه لطف پروردگار شامل حالشان شده، نجات پیدا مىكنند. [خطبه 50 از نهج البلاغه]
عوامل دستیابی به بصیرت
برای رسیدن به بصیرت هم مجاهدت علمى نیاز است و هم مجاهدت عملى. تلاش در عرصه تفكّر، تعقّل، تعلّم و عبرت گیری بیانگر نقش اندیشه و تلاش هاى علمى در رسیدن به بصیرت است و تلاش در جهت پرهیزگارى، یاد خدا، اخلاص، زُهد و مانند آن، گویای نقش تاثیرگذار مجاهدتهای عملى در این باره است. همه این عوامل را می توان در یک کلمه خلاصه کرد و نام آن را جهاد علمی و عملی نهاد ؛ همان که قرآن کریم در یک آیه تمام آن را خلاصه کرده و فرموده است:
«وَ الَّذِینَ جَاهَدُواْ فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا ؛ و كسانى كه در راه ما كوشیده اند، به یقین ، راه هاى خود را بر آنان مى نمایانیم»[69/عنکبوت]
